شیخ احمد احسایی مقاماتی برای معصومین (علیهم السلام) متصور شده که بر خلاف نظر مذهب شیعه‌ی امامی می‌باشد. از این‌رو او با مجهول‌الکُنه خواندن خداوند، حضرت علی (علیه السلام) را مخاطب آیه‌ی «إیّاک نعبد (: تنها تو را می‌پرستیم)» در نماز دانسته است؛ همچنان که مرحوم تنکابنی در کتاب قصص العلماء، به نقل از شیخ احمد احسایی آورده است: «بدان که شیخ احمد رساله‌ای نوشته است در باب اینکه مصلّی (: نمازگزار) باید در «ایّاک نعبد» حضرت امیرالمؤمنین (علیه السلام) را قصد کند، زیرا که خداوند مجهول الکُنه است».(1)
اما در نقد و بررسی این ادعای شیخ احمد احسایی، لازم است بدانیم:
اولاً: شیخ احسایی چه دلیلی برای وجوب نظر به کُنه ذات الهی در نماز داشته تا آن را محال برشمرَد و حضرت علی (علیه السلام) را مخاطب آیه‌ی عبودیت قرار دهد؟! این در حالیست که چنین ادعایی بر خلاف آیات الهی و عقاید مذهب امامیه بوده و بوی کُفر از آن به مشام می‌رسد؛ همچنان که امام رضا (علیه السلام) فرمودند: «کسی که امیرالمؤمنین را از مرز عبودیت خدا فراتر برد، از شمار کسانی است که مورد خشم خدایند و از گمراهان است».(2)
ثانیاً: جالب است بدانیم که همین نظریه‌ی شیخ احسایی، بعدها ادعای خدایی پیامبرخوانده‌ی بهائی را توجیه و پذیرش آن را برای بهائیان معقول کرد؛ همچنان که در منابع بهائی آمده است: «... اگر در حین نماز، خود را محتاج می‌بینید که کسی را پیش چشم خود مجسم کنید، حضرت عبدالبهاء را در نظر آورید؛ زیرا به واسطه حضرت عبدالبهاء می‌توان با جمال مبارک (حسینعلی نوری) راز و نیاز کرد».(3)

پی‌نوشت:
1- میرزامحمد تنکابنی، قصص العلماء، بی‌جا: انتشارات علمیه اسلامی، چاپ دوم، 1364، ص 55.
2- محمدمهدی ری‌شهری، منتخب میزان الحکمه، کتابخانه‌ی الکترونیکی فقاهت، ص 433، ح: 4866.
3- مجله‌ی اخبار امری (نشریه محفل ملّی بهائیان ایران)، ش 6، سال 1328.